Als deze muren oren hadden

Het slopen van woningen heeft enorm veel impact op bewoners. Dat realiseren we ons. Uit respect voor de levens die zich hierin hebben afgespeeld en om bewoners te laten voelen dat we begrijpen dat de sloop van hun thuis impact heeft, zochten we naar een passend afscheid.

Over een aantal jaren worden de Wagenaar- en de Pijperflat afgebroken. Bewoners hebben samen met de theatermakers van ZuidZone een interactieve, beeldende voorstelling gemaakt. In Als deze muren oren hadden, werden nog één keer de verhalen van de flats verteld. En kregen onze bewoners en collega’s een gezamenlijk podium om op te schitteren. Wat dat met hen als persoon gedaan heeft vertellen ze in dit drieluik. Waar drie persoonlijke verhalen samenkomen door tussenkomst van theater.

Jolanda & Diego 

Lees het verhaal van Jolanda en van Diego. Zij was een van onze Teammanagers. Ze besloot de sprong in het diepe te wagen en speelde mee. Hij is een jonge bewoner met een groot verhaal.

Van nul naar honderd in drie seconden 

"Ik heb een passie voor wijken, voor mensen en voor ieders verhaal. Dit soort activiteiten wakkeren bij mij een enorme vlam aan, ik ga van nul naar honderd in drie seconden. Ineens ben je geen bewoner of ZOwoner meer, maar sta je van mens tot mens kwetsbaar tegenover elkaar. Je hebt geen andere keuze dan je over te geven aan wat er in het moment ontstaat", vertelt ze bevlogen. Tijdens de repetities kwam ze tegenover Diego te staan. "Je hebt oogcontact, je bent nieuwsgierig naar elkaars verhaal en als ik voor mezelf spreek: er was direct warmte en een klik. Dat is niet meer weggegaan."

"Ontmoetingen kunnen heel intens zijn. Er zijn van die mensen met wie je instant meer connectie hebt dan met iemand uit je eigen omgeving. Dat had ik met Diego." En vult ze aan: "In het theater creëer je een nieuw verhaal dat groter is dan het stuk van ons twee."

Van pleeggezin tot gesloten inrichting 

Diego is nog jong, maar heeft al veel meegemaakt. "Mijn moeder had verslavingsproblematiek", vertelt hij. Op zijn vierde werd hij uit huis geplaatst. Vanaf daar ging hij van het ene pleeggezin naar het andere internaat en weer terug naar huis. Uiteindelijk liet hij zichzelf vrijwillig uit huis plaatsen, maar het ging steeds slechter met hem. "Ik kreeg verkeerde vrienden en gebruikte veel drugs. Ik ben zelfs drie maanden spoorloos geweest." Hij werd opgepakt en in een gesloten inrichting geplaatst. Daar kreeg hij de keuze om vijf maanden een Project Ervarend Leren traject te doen in Frankrijk, of nog acht maanden gesloten te zitten om de tijd te overbruggen tot z’n achttiende. Hij koos voor Frankrijk, maar ook dat ging niet van een leien dakje. Eind 2022 werd hij weer opgehaald door zijn ouders. "Gelukkig was ik voor mijn verjaardag thuis", glimlacht hij opgelucht. Van nummer naar mens Op de vraag hoe hij het theater ervaren heeft, antwoordt hij: "Bij jeugdzorg werd ik niet gezien. Heel eerlijk? Je bent daar gewoon een nummertje. In het theater was ik Diego." Het is de eerste plek waar hij zijn verhaal deelde met de buitenwereld. Er werd zelfs een voorstelling van gemaakt. "Het was ontzettend spannend, ik had nog nooit op een podium gestaan. Maar je krijgt vanzelf de smaak te pakken. Mensen kwamen na afloop naar me toe om te zeggen dat ik ze geïnspireerd had", vertelt hij. "Ik ben blij dat ik het gedaan heb."

Ontmoeten en luisteren 

Het hele proces heeft ook Jolanda veel gebracht. "Ik leer heel veel van het verhaal van een ander. Ik ben mezelf gaan afvragen: is het wel zo dat wij ons als organisatie kunnen verplaatsen in de situatie van onze bewoners? Ik denk van niet. Wij kunnen hooguit luisteren. En dat is iets anders dan aanhoren." concludeert ze. "Ik heb enorm veel energie gekregen van de ontmoeting en ik besefte dat in ontmoeten veel vaker de sleutel ligt dan in beredeneren. We hebben allemaal de neiging om automatisch in te vullen voor een ander. Daar moeten we ons als professionals bewust van zijn en van wegblijven." Glimlachend voegt ze toe: "Diego heb ik op de een of andere manier in m’n hart gesloten. Die energie en ervaring die ik heb opgedaan in het theater, werkt nog maandenlang door in mijn eigen leven en mens-zijn. Dat neem ik mee in mijn rugzak."

Maak van je hart geen moordkuil 

De voorstellingen die ze samen speelden, hebben een gedeeld thema. "De boodschap van beide voorstellingen was: lucht je hart, anders word je ziek", vertelt Jolanda. "We wilden op een positieve manier weergeven dat het leidt tot ziekte en frustratie als je klachten hebt en die inslikt. Gooi het eruit en laat het gaan." "Eigenlijk moet je het zo zien", blikt Jolanda terug: "Wij waren twee hele transparante, kwetsbare individuen die vanuit een toevallige ontmoeting een verbinding hadden. Ieder gaat straks z’n eigen weg, maar vergeten doe je het nooit meer. Wij staan symbool voor iets veel groters: die twee flatgebouwen. Pak twee willekeurige mensen uit die flats, die hebben ook een verhaal of een verbinding, door zich kwetsbaar op te stellen. Het was een voorrecht om symbool te mogen staan voor iets wat veel groter is dan onszelf." 

Een positieve klaagmuur 

Met Diego gaat het inmiddels veel beter. "Ik heb nu de juiste hulp, maar ook het delen van mijn verhaal heeft veel geholpen", vertelt hij. "Vanuit waar ik nu woon, ga ik binnenkort door naar Housing. Daar komen mensen die naar zelfstandigheid willen doorgroeien. Het is zeg maar zelfstandig wonen met ambulante begeleiding." De toekomst ziet hij zonnig tegemoet: "Binnen nu en een jaar wil ik als gastheer werken bij het Toon Hermans Theater in Sittard en helemaal zelfstandig wonen, zonder begeleiding." Wij hebben er alle vertrouwen in.

Marco 

De Teniersflat in Geleen-Zuid is een flat met veel gedoe, tussen bewoners onderling en met ZOwonen. De flat staat namelijk aan de vooravond van een grote renovatie, maar helaas gaat dat gepaard met veel tegenslag. 

Marco is alleenstaande vader van drie kinderen en woont in de Teniersflat. Hij is een actief betrokken bewoner en denkt mee in de renovatieplannen. Ook hij speelde mee in de voorstelling 'Als deze muren oren hadden' samen met zijn zoon en dochter. Op dat moment was net duidelijk dat de renovatie een jaar later van start kon gaan dan gepland. Er was veel boosheid en onrust in de flat. 

Kun je wat meer vertellen over het bewonersperspectief vanuit de flat? 

"Deze flats staan al sinds de jaren 60 en sindsdien is er niets aan gebeurd. Er is veel enkel glas en het is tochtig. De voornaamste reden van de renovatie is de kou. Ik denk dat 95% van de bewoners niet stookt, want het is niet te betalen. Je krijgt het niet warm gestookt. Soms staat het ijs aan de binnenkant van de ramen. Begrijpelijk dus dat er veel onvrede is over het uitstellen van de start van de renovatie."

Hoe uit zich dat? 

"Er zijn onder andere spandoeken opgehangen en bewoners hebben een journalist van de Limburger uitgenodigd om er een artikel over te schrijven."

Hoe kijk jij hiernaar?

"Het is natuurlijk vervelend dat het nu nog niet van start gaat, maar er is niks anders dan een jaar geleden. Het is nu bijvoorbeeld niet kouder in huis dan het eerst was. Veel mensen uiten op de verkeerde manier hun onvrede. De renovatie is heel hard nodig, maar omdat ik in de werkgroep zit, begrijp ik ook goed dat het niet sneller kan. ZOwonen doet wat ze kunnen. Er lopen huismeesters rond, er is een speciaal telefoonnummer en e-mailadres aangemaakt en je kunt elke woensdagochtend in het huismeesterskantoor terecht voor vragen en opmerkingen. Alles om de overgang draaglijk te maken." 

Wat bespreek je in de werkgroep? 

"We krijgen inspraak in de renovatie. Dingen als het kleurenpalet aan de buitenkant van de flat, indeling qua ramen, wel of geen gemeenschappelijke fietsenstalling en de veiligheid van de entree. Deze plannen zijn ook aan de bewoners gepresenteerd, waarbij iedereen een stem heeft."

Hoe ben je betrokken geraakt bij de voorstelling van project ZuidZone? 

"Het is gestart tijdens de Corona-lockdown, toen werd het Laagland theater actief in de wijk. Ze zaten buiten op straat met een stoeltje en een tafeltje met moestuinplantjes en vroegen: 'Wilt u er een?'. In eerste instantie hield ik het af, ik dacht dat is niets voor mij. Maar je raakt toch aan de praat en je begint heel klein. Eerst heb ik alleen als begeleider bij een voorstelling gestaan en uiteindelijk heb ik samen met mijn dochter een stuk geacteerd in de voorstelling 'Als deze muren oren hadden'. Ook mijn jongste zoon had een begeleidende rol in het stuk." "De bezoekers werden in groepjes langs de voorstellingen geleid door mensen van Het Laagland en ZOwonen. Het ging allemaal over de Wagenaar- en de Pijperflat die gesloopt gaan worden. Over de verhalen en herinneringen van mensen die daar wonen of ooit gewoond hebben. Het was ontzettend leuk om te doen." 

Heeft het je iets gebracht? 

"Als gezin zeker. Het is best bijzonder, mijn dochter, jongste zoon en ik hebben samen iets kunnen doen wat we anders nooit gedaan zouden hebben. Echt een cadeautje, samen herinneringen maken. Voor mij werkte het wel een beetje therapeutisch. En mijn dochter heeft een passie ontwikkeld voor toneelspelen. Ik heb haar gelijk ingeschreven bij Jong Laagland." "Wat ik heel leuk vind, is dat je samen aan zo’n stuk werkt. Je krijgt het basisidee van de theatermakers en wij als wijkmakers, zoals we de bewoners die meedoen noemen, mogen het samen met hen verder ontwikkelen. Dat is echt een unieke samenwerking. Je komt in contact met mensen waar je normaal nooit mee in aanraking komt. Het is een bij elkaar geraapt zooitje, je bent allemaal zo verschillend, maar nu maak je in de supermarkt of op straat toch even een praatje met elkaar."

Wil je nog iets toevoegen? 

"Theater doet sociaal gezien echt iets met mensen. Er is veel afhankelijk van subsidies, dus ik hoop dat mensen het belang zien. Het haalt mensen uit hun isolement. Dan spreek ik voor mezelf, maar ook over wat ik om me heen zie. Er zijn mensen die zichzelf letterlijk jarenlang opgesloten hebben in huis en die dankzij ZuidZone weer dat praatje aangaan met anderen." "De interesse is enorm. We hadden zo’n 300 bezoekers en zaten op een gegeven moment gewoon vol. Dat zegt ook wel iets. Er is behoefte aan. Het is laagdrempelig, je hoeft niet naar het theater en komt toch onder de mensen. Dat is ontzettend waardevol."