Houd moed & hout moet!

Hoe één gebouw een oplossing creëert voor het krimpende zorgbudget, een tegenbeweging start tegen toenemende eenzaamheid en tegelijkertijd ambassadeur is voor duurzame houtbouw. Dit is het veelzijdige verhaal van De Gyselaar.

We hebben in Nederland te maken met een krimpend zorgbudget. De huidige manier van zorg wordt in de nabije toekomst onbetaalbaar. Daarnaast is er al jaren een beweging van sterke individualisering gaande, resulterend in toenemende eenzaamheid in alle lagen van de bevolking. Dit, in combinatie met de wetenschap dat we maar één planeet hebben, is de gedachte van waaruit De Gyselaar is ontstaan.

In alle opzichten een bijzonder project: ons eerste gemengd wonen project en de eerste keer houtconstructiebouw.

Aan het woord: Janneke Wolfs, conceptontwikkelaar bij ZOwonen met een sterke focus op de woonzorgvisie, Alex Korsten, projectregisseur vastgoedontwikkeling bij ZOwonen en Eric van Breugel, projectmanager bij Heijmans Woningbouw.

Vertel eens over het proces van totstandkoming van De Gyselaar?

Janneke: Dit project is echt bottom-up ontstaan. In 2019 hebben we onze koers herijkt. Daarin hebben we heel duidelijk gesteld: een huis maakt nog geen thuis. Dat zijn de bewoners. Als je kijkt naar het woonzorgvraagstuk van ZOwonen, dan signaleren we naast zorgkrapte en afnemende zorgkwaliteit een ander probleem: er is al jaren een trend van toenemende individualisering. We kijken niet meer naar elkaar om.

De combinatie van een krimpend zorgbudget en toenemende individualisering is een groot probleem. Het is vijf voor twaalf. Gemeentes, zorgaanbieders en corporaties zien dit ook. De hamvraag die we ons stellen binnen de zorgvisie van ZOwonen is: hoe kunnen we nu de zorg ontlasten en tegelijkertijd eenzaamheid tegengaan?

Gemengd wonen kan hier een oplossing zijn. Als je diverse doelgroepen samenbrengt, creëer je gemeenschappen waar mensen iets kunnen betekenen voor elkaar, zich van waarde voelen en het veilige gevoel hebben op hun omgeving terug te kunnen vallen als dat nodig is. Dit levert hele concrete projecten op. De Gyselaar is daar een van.

Alex: Er stond op de plek van De Gyselaar een gedateerd gebouw met 33 verouderde aanleunwoningen dat we gesloopt hebben. Op dezelfde plek bouwen we nu de nieuwe Gyselaar: 48 appartementen in de sociale huursector, voor mensen die naar elkaar omkijken. Vanuit vastgoedontwikkeling vinden we het ook belangrijk om toekomstbestendig en dus duurzaam te bouwen, vandaar de bewuste keuze voor houtbouw.

Eric: Buiten Nederland is houtbouw vrij gangbaar, maar binnen Nederland nog niet, zeker als het gaat om grotere gebouwen. Houtconstructiebouw, vier lagen hoog, zoals De Gyselaar, is voor de corporatiewereld hier in het Zuiden echt nieuw.

Janneke: Het is bovendien een perfecte kansrijke locatie. Direct naast een zorgaanbieder en gesitueerd in een dorpskern. De bestaande dorpelingen vinden het omgaan met elkaar nog wat vanzelfsprekender. Als het ergens kans van slagen heeft, is het hier in Amstenrade.

Alex: Het voortraject was vrij intensief, maar door heel goed in overleg te gaan met de omgeving, de gemeente en alle betrokkenen hebben we dit - best wel ambitieuze - plan zonder noemenswaardige bezwaren geaccordeerd gekregen.

Het is de eerste keer dat jullie werken met houtconstructiebouw. Verloopt dat anders dan traditionele bouw?

Alex: Zeker. Voor ons was de uitdaging niet alleen het bouwconcept, maar ook om partijen te vinden die ervaring hebben - of willen opbouwen - met houtbouw. Sowieso was Heijmans als vaste ketenpartner ons eerste aanspreekpunt, maar vervolgens moesten we er partijen bij zoeken die dit ook aandurfden. Van houtleverancier, constructeur en bouwfysicus tot architect.

Daarnaast is het ook voor het eerst dat we een project hebben gedaan dat vooraf volledig ‘BIM’ is uitgewerkt. BIM staat voor Bouw Informatie Management en is een model waarin alle betrokken partijen virtueel in 3D aan een gebouw kunnen werken. Hierdoor is het model altijd up-to-date en de kans op fouten relatief laag. Dit resulteert in efficiënter werken, wat een gunstig effect heeft op de kosten, de duurzaamheid en de veiligheid op de werkplaats.

In de voorbereidende fase gaat wel meer tijd zitten. Alles moet vooraf in detail uitgedacht worden, niet in de laatste plaats omdat er met houtbouw veel zichtwerk is. Je kunt in de eindfase eigenlijk geen wijzigingen meer aanbrengen zonder dat dat zichtbaar sporen nalaat. Dit vraagt dus ook om gedurende de gehele bouw netjes te werken. Dus niet even snel een berekeningetje met potlood op de muur.

Eric: Normaal gesproken bouwen we in lagen, nu bouwen we in fases en met prefab elementen. De voorbereiding moet dan veel eerder klaar zijn, want de onderdelen worden vooraf in de houtfabriek in Oostenrijk geproduceerd. Dat levert wel wat druk op. De daadwerkelijke bouwperiode op de bouwplaats is met deze bouwmethode aanzienlijk korter dan in de traditionele bouw. Het scheelt zeker 3 tot 4 maanden. Dat is voor omwonenden erg prettig.

Omdat de houten onderdelen kant-en-klaar op de bouwplaats aankomen en alleen aan elkaar geschroefd hoeven te worden, is er veel minder geluidsoverlast. In de traditionele bouw heb je te maken met lawaai van beton storten en dergelijke. Dat elementen geprefabriceerd worden aangeleverd, draagt bovendien op een positieve manier bij aan de stikstofcrisis, want er is veel minder transport nodig en de te vervoeren materialen zijn lichter.

Hoe zit het eigenlijk met kosten ten opzichte van traditionele bouw?

Alex: Eerlijk is eerlijk, op dit moment is houtbouw gemiddeld nog 16% duurder dan traditionele bouw. Dan komt het aan op slim keuzes maken. Kosten mogen geen reden zijn om duurzaamheid van je agenda te schrappen, want je moet ook kijken naar de toekomst. Hout is eigenlijk een ‘eeuwig’ product omdat het hernieuwbaar en herbruikbaar is. En met de subsidies die er tegenover staan kom je qua kosten aardig in de richting van traditionele bouw.

Eric: Corporaties die investeren in milieuvriendelijke bouwmaterialen, of die circulair bouwen of renoveren, komen in aanmerking voor de MIA-regeling (Milieu Investerings Aftrek). Je moet aan hoge eisen voldoen op het gebied van materiaalgebruik. De kernwoorden hierbij zijn hernieuwbaar, herbruikbaar en losmaakbaar. We hebben bij De Gyselaar gefocust op slim gebruik van materialen zodat deze hun waarde en kwaliteiten behouden.

Merkt de bewoner verschil tussen wonen in hout of wonen in een traditionele woning van baksteen en beton?

Alex: Hout is van nature vochtregulerend en beschikt over zeer goede isolerende eigenschappen. De luchtvochtigheid blijft daarbij op een constanter niveau. Voor de bewoner betekent dit een gezonder en prettiger binnenklimaat, maar ook een lager energieverbruik.

Vertel eens wat meer over het gemengd wonen concept?

Janneke: We kijken niet meer alleen naar wonen, we kijken nu vooral naar: wat hebben mensen nodig om hier gelukkig te blijven leven? Het gaat om welbevinden en levensloopbestendigheid. Dat kan je doen door verschillende woningen in dezelfde omgeving te bouwen, of door mensen met diverse achtergronden bij elkaar te laten wonen. We stappen dus af van het zogenoemde ‘sectoraal bouwen’, waarbij we 100% dezelfde doelgroepen bij elkaar plaatsen.

Bij De Gyselaar zetten we in op een verdeling van 70% 65-plussers, al dan niet met een zorgvraag, en 30% bewoners van boven de 23. Door mini-community's te creëren vermindert de doorstroom naar verpleeghuizen, want mensen willen daar zijn waar hun jarenlange netwerk tot een gelukkig bestaan heeft geleid. Ook zijn ze gelukkiger, want in de kern zijn we toch liever niet alleen.

Denk je dat wat jullie voor ogen hebben met De Gyselaar echt gaat werken in de praktijk?

Janneke: Absoluut. De Gyselaar creëert op allerlei manieren nieuwe kansen. Zo zou je kunnen zeggen tegen een zorgaanbieder: ‘ik snap jouw probleem van tijd- en geldgebrek. Weet je wat, kom dan minder frequent, maar behandel in een keer meerdere bewoners in onze ontmoetingsruimte’. Dit zijn echt oplossingen voor de toekomst.

Onlangs hadden we de eerste brainstormsessie met 30 geïnteresseerden. Wat daar gebeurde was echt magie. De verbroedering ontstond al terwijl het gebouw nog niet eens staat. Het was prachtig om te zien dat iedereen die aan tafel zat, echt aansloot bij de intentie die wij hebben. Er wordt nog wel eens gedacht dat jongeren niets willen doen voor hun medemens, maar niets is minder waar. Ze zeiden bijvoorbeeld: ‘ik kan best een buur even helpen met steunkousen aandoen, dat is een kleine moeite. Voor mij is het ook fijn dat ik een invulling van mijn avond heb als ik alleen thuiskom.’ Op haar beurt sprak een 65-plusser: ‘ik sta nog midden in de maatschappij, maar ga binnenkort met pensioen. Mijn partner is onlangs overleden en ik vind het vooruitzicht op alleen thuis zijn vreselijk. Het idee om te wonen in een gebouw waar iedereen naar elkaar omkijkt, is troostend.’

Tegelijkertijd geeft hoe groot het animo hiervoor is ook aan hoe groot de eenzaamheid is. Daar word je ook verdrietig van.

Wat drijft je?

Janneke: Dat zal deels mijn zorghart zijn, maar ook dat ik me vaak realiseer dat wij als werkende mensen mooie kansen hebben die we gewoon mogen pakken, waaronder het zelf bepalen waar we willen wonen. Je afhankelijkheid wordt groter als je ouder wordt en wij hebben de invloed om ouderen zich minder afhankelijk te laten voelen. Steeds weer probeer ik door die menselijke bril te kijken. Ondanks dat ik en mijn collega’s uit een systeemwereld komen, proberen we samen een verschil te maken op menselijk vlak. Door in gesprek te gaan. Want wie zijn wij om te bepalen waar iemand zich gelukkig voelt?

Waar zijn jullie trots op?

Eric: Dat wij deze stap durven zetten met ZOwonen en als Heijmans niet weglopen voor deze uitdaging. Omdat we vinden dat het anders moet en kan. Voor ons is dit ook het eerste houtbouwproject in hoogbouwvorm. We zijn trots om deze duurzame weg in te slaan. Houtbouw is in Nederland nog in het beginstadium, maar ontwikkelingen gaan razendsnel. We verwachten dat deze trend zich voortzet, daarom hebben we inmiddels onze eigen houtskeletbouwfabriek. We zijn trots om mede-ambassadeur te zijn voor houtbouw in Nederland.

Alex: De Gyselaar is voor alle betrokken partijen nieuw en uitdagend. Ondanks dat niemand directe ervaring heeft met deze specifieke vorm van bouwen, heeft iedereen zich unaniem geconformeerd aan het uiteindelijke doel. Iedereen zet zich voor meer dan 100% in. Daar ben ik trots op. Het is een leerzaam proces en een waardevolle investering in de toekomst. Alle geleerde lessen kunnen we bij een volgend project weer inzetten.

Janneke: Als ik nu terugkijk over de periode dat ik werk bij ZOwonen, zie ik dat waar het in het begin vooral nog mooie ambities waren, we nu ook echt overgaan tot daden. Het visitatierapport afgelopen jaar laat zien hoeveel mooie maatschappelijke projecten we daadwerkelijk hebben opgeleverd. Samen met onze partners blijven we zoeken naar oplossingen, waarbij we de nadruk leggen op doen. Dat laatste, daar ben ik trots op. Je weet dat je als corporatie goed bezig bent als je gevraagd wordt om te komen vertellen over wat je doet.

ZOwonen.com maakt gebruik van cookies om de website goed te laten functioneren en het gebruik te analyseren.

Meer informatie: Cookies Privacy