Limburgse Woondeal

De landelijke Woondeal is in het leven geroepen om het woningtekort op te lossen en de samenwerking tussen alle betrokken partijen rondom volkshuisvesting te versterken. In elke regionale woondeal wordt vastgelegd hoeveel woningen er voor welke doelgroepen gebouwd moeten worden en op welke locatie.

Afgelopen maart hebben we, samen met al onze collega-corporaties, het Waterschap Limburg, de gemeenten, de Provincie en minister De Jonge, onze handtekening gezet onder de Woondeal Limburg. Daarnaast hebben de marktpartijen, verenigd in Neprom en Bouwend Nederland, een steunverklaring afgegeven, evenals de Woonbond.

Michael Theuns is lid van het college van Gedeputeerde Staten van de Provincie Limburg met als portefeuille: Ruimte, Wonen, Water, Bodem, Vergunningen en Leefbaarheid. Vanuit deze hoedanigheid is hij betrokken bij de Woondeal en maakt hij zich hard voor het realiseren van de opgave.

Vertel eens wat meer over de Limburgse Woondeal?

Michael: "Het is een enorme opgave waar we voor staan met z’n allen. Er moeten landelijk een kleine miljoen nieuwe woningen worden bijgebouwd tot en met 2030, waarvan 30% sociaal en twee derde betaalbaar. In de Woondeal Limburg staat dat we gezamenlijk zorgen voor 26.550 nieuwe woningen. Dan kom je op een gemiddelde van 3.000 nieuwe woningen per jaar. Daar bovenop hebben we een ambitie voor nog eens 20.000 extra. Dat vraagt van ons allemaal dat we tempo blijven maken. En niet blijven hangen in moeilijkheden en onmogelijkheden, want die kennen we nu wel. Laten we vooral kijken naar: wat kan er wél."

Janine: "Als corporatie zijn we heel blij dat de Provincie stevig aan tafel zit en regie voert hierop. We hebben vrijwel direct onze handtekening gezet onder deze giga-ambitie, ook al weten we dat we het financieel eigenlijk niet kunnen betalen. We kunnen wel blijven mopperen en afwachten, maar volgens mij gaat het er vooral om dat we de handen uit de mouwen steken." 

Michael: "Ik ben het eens met Janine, we moeten het als Limburgse partijen met elkaar doen. Het is goed dat Hugo de Jonge ons uitdaagt om nog extra woningen op te leveren en dat we daar een handtekening onder zetten. Als dat de weg is om de Haagse geldstroom naar Limburg te krijgen, dan doen we dat heel graag. Maar uiteindelijk moeten we zorgen dat plannen door de gemeenteraden komen en dat er een investeerder is. Het gaat erom dat mensen plek hebben om te wonen, niet dat wij elkaar op de borst kunnen kloppen over aantallen."

Michael, je kreeg deze opgave van je voorganger, gedeputeerde Lia Roefs, toen je afgelopen voorjaar benoemd werd. Wat is jullie rol als Provincie in de Woondeal?

Michael: "Als overheidspartij zorgen wij dat de randvoorwaarden goed zijn. De Provincie heeft, ook in het volkshuisvestingsdossier, wat langer op afstand gestaan. We proberen nu wat meer de regierol te nemen en als de wet Versterking Regie op Volkshuisvesting doorgaat, krijgen wij ook een wettelijke taak als het gaat om wonen. Met die regierol proberen we de verbinding te maken tussen partijen en te zorgen dat het tempo erin blijft. Daar hebben we als Provincie soms net even iets meer slagkracht. Ook houden we de gemeenten de hand in de rug om te zorgen dat we van die theoretische aantallen naar concrete plannen komen."

Janine: "Daar waar corporaties en gemeenten vroeger al nauw samenwerkten, zien we dat de lijn tussen de corporaties en de Provincie nu ook versterkt is, in no-time. Ik denk dat het komt door de mensen die met elkaar samenwerken, waarbij één plus één drie wordt. Voor mij is de Woondeal een verhaal van relaties."

Ik begrijp dat het vrij uniek is dat alle 22 Limburgse corporaties de Woondeal ondertekend hebben?

Janine: "Steun verklaren of niet meetekenen was ook een optie. Ik denk dat we als ZOwonen best wel onze nek hebben uitgestoken, waardoor ook andere partijen gevolgd zijn. We hebben van de Provincie ook de ruimte gekregen om kritisch te zijn op de inhoud van de documenten die er lagen." 

"Lars Gärtener, Bestuursstrateeg bij ZOwonen, heeft dit samen met Mathea Severeijns, Programmanager wonen van de Provincie, voor alle corporaties gecoördineerd. Die bereidheid van Lars en Mathea om samen te werken, heeft ervoor gezorgd dat elke corporatie uiteindelijk z’n handtekening heeft gezet. Er zijn meer regio’s in Nederland waar dit het geval is, maar de manier waarop we hier in Limburg samenwerken is redelijk bijzonder. Dat we zowel kritisch naar elkaar zijn, als samenwerkingsbereid."

Michael: "We liggen goed op schema, de aantallen over 2022 en 2023 zijn gehaald."

Wat is de huidige stand van zaken als het gaat om aantallen?

Janine: "Het was eerlijk gezegd ook niet zo moeilijk om het het eerste jaar goed te doen, want op het moment dat we die handtekeningen zetten, waren de eerste woningen al bijna opgeleverd. De komende jaren gaat het om plannen waar nog niet met de bouw gestart is en waar zelfs nog geen contracten voor getekend zijn. De komende tijd wordt dus spannender en uitdagender. Maar ik denk niet dat Michael voor deze positie gekozen heeft om alleen de makkelijke dingen te doen. Hetzelfde geldt voor mij en ik denk voor bijna iedere bestuurder en wethouder."

Als ik zo brutaal mag zijn, Michael, je bent vrij jong in relatie tot je functie. Merk je hier iets van in je werk?

Michael: "Ik ben daar zelf niet mee bezig en wat anderen van mijn leeftijd vinden, interesseert me niet zo. (Lachend) Ik heb in ieder geval nog veel energie." 

Janine: "Ik was zelf ooit ook heel jong bestuurder en Michael is misschien een jonge gedeputeerde, maar ik denk juist dat de nieuwe generatie bestuurders erg bepalend is voor het succes van onze werkzaamheden. Dat heeft vooral te maken met de tijd waarin je opgegroeid en gevormd bent. Meer dan ooit hebben we nu nodig dat er bestuurlijk lef getoond wordt, keuzes worden gemaakt en knopen doorgehakt."

Is bestuurlijk lef wat er nodig is om die aantallen te kunnen halen?

Janine: "De komende periode vraagt om lef, maar zeker ook om samenwerking. Ik hoop dat we de uitspraak ‘alleen ga je sneller, samen kom je verder’ gaan ombuigen naar ‘samen ga je sneller en kom je verder’. Dat is hier de uitdaging. Je kunt het ook echt niet meer alleen. De maatschappij is zo veranderd, belangen zijn ingewikkelder, dus ook oplossingen zijn minder voor de hand liggend. We moeten met elkaar gaan kijken, hoe haken wij belangen in elkaar." 

Michael: "Er zijn heel veel mensen die proberen iets binnen een kader te passen, maar bestuurders zijn er om bakens te verzetten. Je moet kijken naar wat er nodig is. Past het niet, dan moet je het kader aanpassen."

Je gaf aan dat jullie bovenop de eerste doelen een ambitie hebben voor nog eens 20.000 woningen extra. Waar komt die - bijna - verdubbeling in ambitie vandaan?

Michael: "Er wordt al jaren gesproken over bevolkingskrimp in deze regio, maar kijkend naar de bevolkingsprognoses zijn we juist uit het krimpverhaal aan het komen. Informeel hadden alle Limburgse partijen al aangegeven een ambitie van 20.000 woningen extra te hebben, bovenop de toegezegde 26.550. Dit willen we omdat we de noodzaak zien. Waarschijnlijk komen we er tegen de tijd dat deze aantallen gerealiseerd zijn achter dat ze alweer achterhaald zijn." 

"Minister De Jonge heeft ons uitgedaagd om binnen de genoemde ambitie een concretiseringsslag te maken. In het najaar hebben we de afspraak gemaakt om in de komende jaren nog eens 3.000 woningen extra op te leveren."

Janine: "Er zijn heel veel mensen op zoek naar woonruimte, waar we liever gisteren dan vandaag woningen voor willen realiseren. We zijn het gewoon verplicht aan iedereen die in Limburg wil wonen dat ze een goed dak boven hun hoofd hebben."

"Ik vind dat we moeten kijken naar de goede voorbeelden die we al hebben. Wat waren daar de succesfactoren in, en neem die vervolgens als vertrekpunt om het doel te halen. De Oekraïners zijn een mooi, hoopgevend voorbeeld. Toen zij naar Nederland kwamen, zijn we met diezelfde partijen - de Provincie, de gemeenten en corporaties - in staat gebleken in no-time kwalitatief goede huisvesting te realiseren in grote aantallen."

Heb je er vertrouwen in dat het gaat lukken?

Michael: "We praten elkaar soms iets te veel na over wat allemaal moeilijk is. Misschien een beetje plat gezegd, maar stel gewoon een doel en tel terug vanaf dat moment wat we vandaag moeten doen om dat doel te bereiken. Ik heb mezelf als doel gesteld dat die 3.000 extra woningen aan het eind van mijn eigen bestuursperiode minimaal planologisch verankerd zijn." 

Janine: "Precies, neem eens wat meer risico en begin gewoon. In dat doen loop je uiteraard tegen allerlei dingen aan, maar die kun je oplossen op het moment dat het zich voordoet. Ik zou ook willen oproepen om wat minder bezig te zijn met allerlei onderzoek en analyses, we zijn een beetje te goed geworden in 'drie cijfers achter de komma'. We zijn heel erg op zoek naar zekerheid terwijl niemand een glazen bol heeft. Maar moet je kijken wat er gebouwd is in tijden voordat we zo planmatig en visionair bezig waren. We hoeven ons niet af te vragen of een woning wel 50 jaar lang verhuurd kan blijven. Dat dat lukt, heeft de geschiedenis al uitgewezen. De woningnood is hartstikke hoog en er worden echt geen slechte woningen meer gebouwd, dus laten we gewoon gaan bouwen."

De Woondeal heeft een sterke focus op het realiseren van aantallen, maar de titel van het coalitieakkoord is: ‘Elke Limburger telt’. Het gaat dus verder dan alleen woningen. Wat is de rol van de Provincie als het gaat om leefbaarheid?

Michael: "De gouverneur zei het in zijn nieuwjaarstoespraak wel mooi: 'in het verleden kwamen hier de kolen uit de grond en werd Nederland gevoed door die warmte. Op dit moment kunnen we wel iets meer van de sociale warmte gebruiken die Limburg nog altijd heeft.' Als overheid moet je dan wel een instrument hebben om die warmte te faciliteren. Initiatiefnemers waren in het verleden net iets te vaak overgeleverd aan de grillen van een wethouder of een gedeputeerde. Wij willen nu als Provincie structureel mee-investeren op leefbaarheid. Daarvoor gaan we een fonds van 30 miljoen euro inrichten. Dat is veel geld, maar als je kijkt naar de hele Limburgse opgave is dat een druppel op een gloeiende plaat. Toch heeft het verleden uitgewezen dat de Provincie met een fonds of investeringsprogramma de aanjager van veel grotere ontwikkelingen kan zijn. Wij kunnen vaak net degene zijn die een thema onder de aandacht brengt en ervoor zorgt dat andere partijen aanhaken. Zo’n fonds kan maar zo een miljard aan investeringen losmaken."

Wanneer is jullie werk klaar?

Janine: "Het is nooit klaar. De ambitie blijft. Halen we een 8,5 dan gaan we voor een 9. Als we een 10 halen, verruimen we de schaal naar 20. Dus we gaan gewoon door." 

Michael: "Daar sluit ik me bij aan. De opgaven zullen altijd door blijven gaan. In de periode dat wij bestuurder mogen zijn, moeten we zorgen dat al het voorwerk klopt. Mijn persoonlijke doel is dat er stappen van onomkeerbaarheid gezet zijn. Die bepalen en bereiken we met z’n allen. Voordat ik vertrek, wil ik gezorgd hebben dat alle randvoorwaarden er liggen."