Vrouw met een missie: Anneke

Het zorglandschap is verder afgedreven van mensen dan ooit en financieel niet meer houdbaar. Verandering moet.. Vanuit onze nieuwe woonzorgvisie maken wij ons hard voor samen wonen en samen leven, omdat wij geloven dat daar de oplossing ligt. Terug naar vroeger, toen we nog naar elkaar omkeken. Die omwenteling vraagt een lange adem, veel volharding, passie en betrokkenheid. Gelukkig hoeven we dit niet alleen te doen.

We spreken vier vrouwen die onze kijk op wonen en zorg delen. Die het woonzorgvraagstuk stuk voor stuk benaderen vanuit de menselijke maat. Die ten diepste voelen en weten dat mensen geen doelgroepen zijn. Vier vrouwen die zich, ieder vanuit hun eigen ervaringen en drijfveren, al heel wat jaren hard maken voor een nieuwe (of eigenlijk oude), mensgerichte manier van wonen en leven met zorg.  De rode draad? Ze worden allemaal gedreven door: 'wat er wél kan'.

Anneke Nijhoff

Anneke houdt zich bezig met strategie en conceptonwikkeling van huisvesting voor mensen met een ondersteuning- en zorgvraag en maakt zich landelijk hard voor de omslag van institutie naar inclusie.

De felblauwe ogen van Anneke Nijhoff kijken me helder aan. Hier zit een vrouw die het klappen van de zweep kent als het gaat om wonen en zorg. Na zelf 25 jaar in de verpleging gewerkt te hebben, maakte ze de overstap naar de volks - huisvesting. Ze wordt gedreven door de overtuiging dat het verplaatsen van zorg naar de thuissituatie (extramuralisatie) alleen een kans van slagen heeft, als corporaties wonen voor mensen met een beperking, of mensen op hoge leeftijd, als een vanzelfsprekende opgave gaan zien. 

Wat was voor jou doorslaggevend voor deze overstap?

"Na al die jaren in de zorg begon ik me af te vragen: is het altijd nodig dat mensen binnen de muren van een instelling wonen? Is het altijd nodig om mensen in te delen in leeftijd en aandoening? Binnen instituten werd steeds gezegd: deze mensen kunnen niet zelfstandig wonen. Ik dacht: kunnen zíj het niet? Of kunnen wíj het niet? Wist je dat wij in Nederland de meeste instituten van heel Europa hebben? We weten gewoon niet meer anders. Als je een bepaalde mate van kwetsbaarheid hebt, is er meer nodig dan een dak boven je hoofd. Dat ‘meer’, daar waren corporaties vroeger niet zo mee bezig. Ik ben bewust uit instituties gestapt en bij corporaties gaan werken, om aandacht te vragen voor meer diversiteit in de woningvoorraad."

Waarom is deze diversiteit in woningvoorraad volgens jou nodig? 

"De hele maatschappij is aan het veranderen, meer alleen gaanden, samengestelde gezinnen, vergrijzing. Alleen al door dat laatste lukt het financieel niet meer om iedereen in instellingen op te vangen. En dat hoeft wat mij betreft ook niet. Wat ik vele malen belangrijker vind, is dat we hiernaar kijken vanuit mensperspectief. Dat betekent niet altijd dat je dan in dezelfde woning blijft als waar je nu woont. Het gaat erom dat je deelgenoot kan blijven van je eigen vertrouwde woon- en leefomgeving, of tenminste je eigen manier van leven vast kunt houden."

Hoe kijk je naar ons huidige zorgstelsel? 

All-inclusive-pakket

"Vooral de ouderenzorg heeft zich georganiseerd als een all-inclusive-pakket, maar niemand heeft nog besef van prijs. Er zit zoveel bij in, dat is allang geen zorg meer. Het all-inclusive-pakket dat we er in onze verzorgingsstaat van gemaakt hebben, is niet meer houdbaar. Op dit moment zijn we bezig van alles te schrappen. Grotendeels financieel gestuurd en alsof het er niet toe doet. Maar waar het om gaat, is dat we het anders moeten organiseren. Met elkaar als betrokken organisaties, maar vooral ook samen met de mensen die het betreft. En dan niet alleen vanuit de zorg of wat iemand niet meer kan, maar vanuit: wat kan er wél?" 

Wat stel je voor? 

Ontschot werken

"Mijn voorstel is niet uitknijpen, maar het systeem, daar waar het niet meer past, durven los te laten. Mensen hebben ondersteuning nodig, maar dit valt niet automatisch onder zorg. In landen waar ze onze instituties niet hebben, is dit veel vanzelfsprekender, je lost het op met elkaar. De zorg is nog steeds in verschillende sectoren georganiseerd, en iedere sector doet bij de corporatie beroep op een woongebouw. Hierdoor blijven we mensen clusteren op leeftijd en aandoening. Dat is niet alleen stigmatiserend, maar in de nabije toekomst ook niet meer haalbaar vanuit de 24-uurs personeelsbezetting. Ik ben heel erg pleitbezorger voor cross-overs. Er moeten dwarsverbanden gelegd worden. Durf het sectoraal werken op te heffen, met behoud van deskundigheid." 

Hoe ziet dit er concreet uit? 

De rode draad 

"Een leven lang heb ik aan ouderen met een ondersteuningsbehoefte gevraagd: wat heb jij nu nodig? Daarin ontdekte ik een rode draad. Ten eerste zijn ouderen allesbehalve een homogene groep. Dat geldt overigens voor alle mensen met een ondersteuningsbehoefte. Maar er zijn wel overeenkomsten in wat er nodig is, waarbij als belangrijkste wordt genoemd dat je je leven op je eigen manier kunt blijven leiden. Je eigen identiteit kunt behouden."

Een veilige woning en veilige woonomgeving

"Wat je daarbij nodig hebt, is een veilige woning en woonomgeving. Hierbij gaat het niet alleen om fysieke veiligheid, zoals hang-en sluitwerk, maar om sociale veiligheid. Word ik gezien, ken je mijn naam, weet ik wie mijn buurvrouw is, mis je mij na een week. Die veiligheid zit in interactie tussen mensen. In ontmoeten." 

Ontmoeten 

"Dat is nadrukkelijk iets anders dan met z’n allen aangewezen zijn op grote, oudroze gemeubileerde recreatieruimtes. Het gaat in eerste instantie om kleine, spontane ontmoetingen. Hoe richt je hiervoor een goede sociale infrastructuur in? Ook hier kun je als organisaties en burgers - door samenwerken in buurten en wijken - veel meer betekenen dan ieder voor zich. Ontmoeten hoeft niet alleen binnen een woongebouw plaats te vinden, ook de buurt is ontzettend belangrijk. Juist voor ouderen of mensen met een ondersteuningsbehoefte. Hierdoor blijf je betrokken bij de samenleving."

"In een ouderencomplex in Maassluis hebben we een talentenbank georganiseerd. Zo ging een man een vrouw helpen met haar belastingaangifte, zij leerde hem strijken. Dit gaat niet over eindeloos helpen - want dan blijf je afhankelijk -, maar elkaar iets leren. De zingeving die daaruit ontstaat, is geweldig." 

Zorg 

"Pas hierna komt zorg. Ik betreur het heel erg dat gemeentes nu, vaak ook in samenwerking met corporaties, een woonzorgvisie ontwikkelen. Ik weet dat dit van ze wordt gevraagd, maar eigenlijk vind ik dat ze een woonleefvisie moeten ontwikkelen. Zorg is gedoe aan lijf en leden. Dat regel je met een wijkverpleegkundige of een deskundige." 

Welk advies zou je willen geven aan anderen die zich willen inzetten voor verandering?

 "Stel jezelf regelmatig de vraag: zijn we het zo gewend of is het gewenst? En door wie dan? Dan ontdek je dat veel gedreven wordt door onze voormalige verzorgingsstaat en de gewoontes die we hierbij hebben ontwikkeld, door de financiering en door de segmentatie die door al die verschillende sectoren ontstaan is."

Iedereen met passie, wordt intrinsiek gedreven door een eerste vonkje. Wat was die eerste vonk voor jou? 

"Ik kom van een boerderij en wij hadden - bijna als vanzelfsprekend in die tijd - grootmoeder in huis. Maar in het eerste verpleeghuis waar ik stage liep, zag ik mensen uit mijn dorp, waaronder de smid. Zijn beide benen geamputeerd. Hierdoor kon hij niet meer zelfstandig rechtop zitten, ook niet op het toilet. De oplossing? Hij moest zich met zijn armen opdrukken en dan werd de po eronder geschoven. Hij moest midden in de huiskamer zijn behoefte doen, kun je het je voorstellen? Iedereen eromheen klaagde steen en been over de stank." 

"De smid, die grote sterke man, lag de hele dag met zijn hoofd op tafel van schaamte. Ineens was hij geen mens meer. Voor de mensen die met hem werkten, was hij een cliënt geworden. Ik zag de smid van mijn dorp. En schaamde me met hem mee. "

"Ik heb altijd een worsteling gehouden met het feit dat mensen ineens geen identiteit meer lijken te hebben zodra ze noodgedwongen binnen instituties moeten wonen. Daarom vind ik het zo geweldig dat woningcorporaties in deze tijd hun kennis en kunde inzetten om andere vormen van huisvesting mogelijk te maken voor hun huurders, niet onderverdeeld in sectoren voor de zorgorganisaties en de instituties zoals voorheen. En dat ze dit in samenwerking doen met inwoners van buurten en wijken, andere betrokken maatschappelijke en zorgorganisaties, gemeenten en met stip op een, met de mensen die het betreft. Want daar gaat het uiteindelijk om."