Vrouw met een missie: Janneke

Voordat Janneke Wolfs bij ZOwonen aan de slag ging, heeft ze zeventien jaar in de ouderenzorg gewerkt. Daardoor kan ze het woonzorgvraagstuk in haar huidige functie goed van beide kanten zien. "In de zorg was het altijd de uitdaging om een match te maken tussen de noodzakelijke zorg en het wonen."

"Want het moment dat mensen door hun beperking aan de bel gaan trekken, is vaak te laat. Wat de keuzevrijheid van de locatie en de zorginhoud aardig inperkt", licht ze toe. Jannekes ambitie binnen het woonzorgvraagstuk is daarom om levensloopbestendig léven mogelijk te maken, zodat mensen niet noodgedwongen uit hun eigen vertrouwde omgeving weg hoeven. 

Wat is de toegevoegde waarde van woningcorporaties in het woonzorgvraagstuk? 

"Woningcorporaties dienen een ander belang en kijken daardoor ook door een andere bril naar oplossingen. Als corporatie zoeken we naar duurzame, toekomstbestendige concepten. De zorggelden kunnen wij niet beïnvloeden. Maar we weten ook dat de zorg het hele woonzorgprobleem in hun eentje niet opgelost krijgt. De enige oplossing is samenwerken. Het is nu niet meer vijf voor twaalf. Het is echt één over twaalf. Als er ooit een kans is op goede samenwerking, dan is het nu."

Hoe ziet die samenwerking eruit? 

"De woonzorguitdagingen vragen om een meervoudige samenwerking tussen de gemeente, het zorgkantoor, de zorgaanbieders en de corporaties. Die vier kunnen samen het verschil maken. Gaandeweg komen hier ook steeds meer partners uit het maatschappelijke veld bij." 

Wat zijn de grootste uitdagingen in deze nieuwe manier van samenwerken? 

Verkokerde denkwijze

"We komen heel moeilijk los van de verkokerde denkwijze met z’n allen. De bereidheid tot samenwerken is er absoluut, we willen allemaal het goede doen. Maar ik zie wel dat mensen het moeilijk vinden om open en transparant naar elkaars belang te kijken en buiten de gebaande paden te treden. Simpelweg omdat de kokers van financiële verantwoording krap zijn en de kwaliteitseisen weinig ruimte geven voor vernieuwende ideeën. We worden zo begrensd met elkaar."

Maar één zak geld 

"Daarnaast hebben we het als woningcorporatie voor alle huurders te doen, dus niet alleen voor mensen met een zorgbehoefte. Je hebt maar één zak geld. Met de keuzes die je noodgedwongen moet maken, doe je altijd iemand tekort."

Waar begin je dan? 

"Drie jaar geleden hebben we onze zorgvisie geformuleerd. Daarin zijn we uitgegaan van de vergrijzing, de arbeidskrapte in de zorg en de financiële beperking die de zorg opgelegd heeft gekregen, waardoor ze erg moeten inboeten op kwaliteit. We hebben gekeken welke manier van wonen wij daaraan toe kunnen voegen, om zo goed mogelijk te kunnen bijdragen aan iemands welbevinden." 

"Onafhankelijk van elkaar kunnen partijen dat verschil niet maken, we hebben er daarom voor gekozen onze zorgvisie samen met hen op te tuigen. Het mensbelang vooropgesteld en gevraagd met welke uitdagingen zij stoeien. Die input hebben we vertaald naar onze zorgvisie, van daaruit proberen we nu samen met hen gemeenschappen op te bouwen. Ofwel in een complex, of in een bepaald gebied." 

Hoe ziet vastgoed eruit, in jullie nieuwe woonzorgvisie? 

"Met alle bovengenoemde uitdagingen, kom je uit op maatschappelijke vastgoedoplossingen die in de wijk geïntegreerd zijn. Zodat we met z’n allen minder afhankelijk worden van zorgmensen en een beetje meer van ‘omgevingsmensen’, oftewel: de wijk en de buurt. Terug naar vroeger, toen we nog naar elkaar omkeken." 

Diversiteit, midden in wijken 

"Vanuit onze gekozen zorgvisie hebben we gezegd: we bouwen niet meer voor specifieke sectoren, omdat het niet past bij inclusie. Wat het misschien samenvat is: gemengd wonen, midden in wijken, met een diversiteit aan woningen maar vooral aan mensen. Belangrijk daarbij is dat we altijd volwaardige appartementen bouwen. Omdat het voor je gevoel van eigenwaarde en autonomie superbelangrijk is om bijvoorbeeld zelf bezoek te kunnen blijven ontvangen."

Gemeenschapsopbouw 

"De wijze waarop we de gemeenschap eromheen - samen met partners - inrichten, het ontmoeten en de zorg, dat maakt het verschil. We kijken veel meer naar oplossingen. Wat moeten we toevoegen in welk gebied, wetende welke mensen daar nu wonen. Zo ontstaan hele leuke ideeën." 

Noem eens een voorbeeld? 

Creatieve zorgoplossingen

"In een seniorencomplex voegen we een ontmoetingsruimte toe, omdat senioren aangaven dat elkaar ontmoeten, een zorgpartner treffen en samen eten en drinken gemist werd. Hierbij gaan zowel een zorgpartner als een maatschappelijke opbouwwerker een rol spelen. We koppelen dus bestaande kennis en expertise aan de bewonersbehoeften, zonder hen te verplaatsen."

"In een ander aanstaand nieuwbouwcomplex brengen we 30% bewoners met een sociaal hart samen met 60% senioren, simpelweg omdat bewoners hierdoor meer naar elkaar gaan omkijken. Informele aandacht zorgt ervoor dat individualisme en eenzaamheid afneemt, want ook eenzaamheid is een toenemend probleem als je ouder of beperkt wordt. Je sociale afhankelijkheid neemt toe."

"We hopen en verwachten dat deze mix van bewoners ervoor zorgt dat kleine ondersteunende handelingen niet meer voor rekening van de zorg komen, maar onderling opgelost gaan worden. Net als vroeger." 

Wat bedoel je met ‘net als vroeger’? 

"We moeten toe naar de gemeenschapsvorming zoals die er vroeger was. Mensen helpen en inspireren om in wijken naar elkaar om te kijken. Waarbij de zorg niet meer prominent overneemt, maar ondersteunend gaat worden. Maak gebruik van de mensparels in de wijk, de bewoners die genegen zijn wat voor een ander te doen. Betrek ze en waardeer ze. Koppel daarnaast kleine en grotere initiatieven aan elkaar zodat wat eerst versnipperd aanbod was, collectief (en zichtbaar) beschikbaar wordt voor de hele wijk." 

Welk advies zou je geven aan organisaties die zich willen inzetten voor deze verandering? 

Dreamteam van regiehouders als kartrekker

"Ergens moet iemand de kar trekken, het maakt echt niet uit wie dat is. Als ze maar bereid zijn tot samenwerken en volhouden. Dus niet bij de eerste de beste tegenslag loslaten, want deze verandering vraagt een lange adem. Dit samenwerken vraagt dan ook om elkaar echt te willen leren kennen: wat zijn je drijfveren, wat heb je nodig en wat kan ik daarbij voor je betekenen. Je kwetsbaar durven opstellen." 

"Het liefst zou je bij alle partners een regiehouder willen aanwijzen, die gezamenlijk het dreamteam van de regio vormt. Die het met elkaar echt gaan dóen. Kies een wijk of een complex en ga ze vanuit kansrijkheid bekijken. Wat ligt er al?" 

Heb je nog een slotwoord? 

"Het leven slaat soms hard om zich heen. Het krijgen van een beperking of aandoening brengt al genoeg ongemakken en zorgen met zich mee. Wij zijn er samen om te voorkomen dat het leven - door bijvoorbeeld een noodgedwongen verhuizing - nog zwaarder wordt. Mensen die in de zorg wonen zijn nog steeds diezelfde mensen die ze ook waren voor hun beperking. Ik hoor nog veel te vaak: ‘ze moeten die woning maar accepteren want die voldoet toch aan hun beperking?’. Dan ga je eraan voorbij dat mensen al te dealen hebben met het feit dat ze ineens weduwe geworden zijn, een beperking krijgen of wat dan ook. Moeten ze dan ook nog ingeperkt worden in hun woonkeuze? Laten we vooral niet vergeten dat we allemaal mensen zijn. Het woonzorgvraagstuk zou je altijd moeten benaderen vanuit de vraag: ‘wat als ik het was’."