Bie ‘t Veldj is de naam van het in oktober vorig jaar officieel geopend nieuwbouwproject met 48 appartementen aan De Gyselaar in Amstenrade. Het grootste deel van die appartementen is bestemd voor ouderen. Maar, zo meldde de folder van het project voor de bouw al nadrukkelijk: “Het andere deel van de appartementen is voor mensen die willen bijdragen aan de leefomgeving en het welzijn van de ouderen. Mensen die bewust een behulpzame buur willen zijn.”Twee van zulke mensen zijn twintigers Bauke en Martijn, die samen met hun teckel in Bie ‘t Veldj wonen, wat een appartementencomplex met een volledig houten basisconstructie is, wat ook zichtbaar is gebleven in de wanden, vloer en het dak. Al is de tekst op hun deurmat waarschijnlijk nog correcter: ‘Welkom bij Jaxx. Bauke en Martijn wonen hier ook.’Het blijkt niet overdreven, want terwijl Bauke en Martijn aan hun eettafel vertellen over hun keuze voor een appartement waar ‘eenrondje wandelen met de buurvrouw, een boodschap doen of een luisterend oor bieden’ nadrukkelijk tot de voorwaarden behoorde, haalt Jaxx alles uit de kast om de aandacht van het bezoek te trekken.Martijn en Bauke, die zijn opgegroeid in Amstenrade, kregen in september de sleutel van hun appartement. Daar ging een procedure aan vooraf: ze moesten hun motivatie toelichten in een brief, en vervolgens op gesprek komen. “Daar kregen we te horen dat ze hier ouderen en jongeren bij elkaar wilden laten wonen, en dat de jongeren een oogje in het zeil moesten houden. Niet dat we zorg moesten verlenen, of er opeens een baan bij zouden hebben. Maar wel even een praatje maken. De buren helpen met de boodschappen. Een spelletje. Praatje op de gang. Gewoon interesse tonen. Eens vragen: hoe was uw dag? Kan ik nog ergens mee helpen?” Martijn vreesde aanvankelijk dat het wel eens ongemakkelijk zou kunnen worden. “Ik dacht: misschien toch wel lastig om die toenadering te zoeken. Moet je dan geforceerd naar die mensen toe? Maar het gaat eigenlijk vanzelf. Ook het aanvoelen wie daar behoeft aan heeft, en wie niet. Dat merk je snel genoeg. Met onze buurman kunnen we het heel goed vinden. Maar die heeft meteen in het begin gezegd: ik vind het leuk dat jullie er zijn, maar ik wil geen hulp, ik heb dat allemaal niet nodig.” Andere buren hebben soms wel behoefte aan eenvoudige hulp.Een ander nadrukkelijk idee achter Bie 't Veldj is dat bewoners, zowel de jongeren als de ouderen, zélf meedenken over het gebouw.Er is een ‘meedenkersgroep’ actief, waar Martijn en Bauke ook in zitten. “De naam van het gebouw, het idee van foto’s van iconische plekken in Amstenrade op de ramen in de gang: dat is allemaal uit de bewoners zelf gekomen. We zijn nu bezig met interieursessies voor ideeën over de openbare ruimtes van het gebouw, want er staat nog niets in de gangen. En er komt op iedere verdieping een ontmoetingsplek, waardoor je snel tegen een medebewoner kunt zeggen: kom even met me mee, drinken we daar een kopje koffie.”Martijn, glimlachend: “En op zo’n ontmoetingsplek kun je ook gemakkelijker zeggen: ik gá nu weer. Dus dat voelt toch fijner dan dat je de buren ontmoet in de privé huiskamers.”Bauke: “Op iedere etage wordt die ruimte anders, qua indeling, en ook thema. Bijvoorbeeld een in zomerkleuren, een andere meer in herfstsfeer.”Martijn: “En er zijn natuurlijk ook restricties, bijvoorbeeld vanwege de brandveiligheid. Daar bestaan veel regels voor, weten we inmiddels. En ze lijken ook niet altijd even logisch.”De afbakening van de meedenkersgroep moet wel helder zijn, hebben Martijn en Bauke ervaren. Bauke: “In het begin hadden sommige bewoners een beetje het idee dat wij het klachtenmeldpunt waren. Maar we zijn natuurlijk zelf ook bewoners.”Martijn: “Wij betalen zelf ook gewoon huur, net zo veel als anderen. Dat hebben we wel eens moeten uitleggen, omdat mensen dachten dat we hier gratis woonden.’ Lachend: ‘Was het maar waar, dat zou mooi zijn!”Nu ze hier bijna een half jaar wonen en hebben ervaren hoe een project als dit in de praktijk functioneert, is hun conclusie wel: goed dat je de motivatie van geïnteresseerden zorgvuldig peilt. Martijn: “Ik denk dat het goed is dat, door een project als dit, ouderen een aantal jaar langer zelfstandig kunnen wonen. Uiteindelijk is dat volgens mij ook financieel beter, voor de zorg bijvoorbeeld. Dus ik snap dat er meer van dit soort projecten komen. Ook omdat wij als jongeren echt weinig mogelijkheden hebben om ergens te wonen, omdat er zoveel tekorten aan huizen zijn. Maar ik denk wel dat je deze kans niet aan iederéén moet geven. Als wij, ik noem maar iets, minder sociaal waren ingesteld, dan hadden wij hier helemaal geen zin in gehad. Je moet geen mensen in een gebouw als dit laten wonen die alleen maar hun eigen ding willen doen, die in de gang nauwelijks iemand groeten, of die steeds geen tijd hebben als een ouder iemand ze vraagt even te helpen met hun boodschappen of hun telefoon.”Bauke volgt een opleiding voor kinderopvang, werkt als pedagogisch medewerker en heeft op zaterdag ook nog een bijbaan. Martijn studeert Sportkunde in Eindhoven, en werkt bij de Jumbo. Al hebben ze dus allebei een druk leven waarin ze werk en opleiding combineren, een half jaar een complex delen met ouderen heeft ze inmiddels wel geleerd op welke dag hun medebewoners het drukker hebben dan zij zelf. Bauke, lachend: “Dat is, weten we inmiddels, de dag waarop mensen hier naar de kerk gaan, en waarop hun kinderen en kleinkinderen op bezoek komen. De zondag.”

Eenzaamheid is een rotgevoel en een enorm maatschappelijk probleem. Ongeveer de helft van de volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam. Eenzaamheid is van alle leeftijden. Het vraagt om verandering, zowel in bestaande als in nieuwbouw. We investeren in ontmoetingsruimtes waar volop gelegenheid is om elkaar te ontmoeten, te werken aan je sociale netwerk en je persoonlijke ontwikkeling.De koffiecornerHet is prettiger wonen als je elkaar kent en elkaar kunt helpen wanneer dat nodig is. We besteden extra aandacht aan de behoeften van bewoners en ontwikkelen initiatieven zodat ze zich thuis voelen in de wijk of het wooncomplex. We werken hierbij samen met bewoners in plaats van enkel voor de bewoners. Een rondgang langs twee bijzondere nieuwe projecten in Geleen en Amstenrade: Op een wit bord aan de wand hangen afbeeldingen van de activiteiten per dag.Kopjes koffieEen sjoelbakEen kaartspelEen dartbordDat dartbord hangt aan de wand er tegenover, en drie mannen staan er op deze donderdagmiddag een potje te spelen. Een nieuwsbrief vermeldt de activiteiten van afgelopen maanden: het maken van kerststukjes, een bezoek aan de Intratruin in Geleen, het vieren van een diamanten bruiloft, de nieuwjaarsborrel.Ernaast hangt een in memoriam voor twee in november overleden bewoners, en een uitgebreide waarschuwing tegen de babbeltruc van criminelen om bankpas en pincode te bemachtigen. In een kast liggen bordspelen, en door de hele ruimte hangen rood-geel-groene slingers om carnaval aan te kondigen. Zes vrouwen zitten in een kringetje aan de koffie.Werkelijk niets wijst erop dat deze lichte ontmoetingsruimte ruim een jaar geleden nog een donkere fietsenstalling zonder ramen was. Maar dat was wel degelijk zo: waar ze nu de dag en de wereld doornemen (roddelen mag niet, volgens huis- en gedragsregel 1: ‘houd het gezellig - geen ruzie, geen geroddel’), stalden bewoners van de Bernhardstraat en de Mauritslaan in Geleen vroeger hun fietsen.De officiële naam van de ruimte luidt De Koffiecorner, maar sommige bewoners spreken eerder van de ‘woonkamer’. En de oudste aanwezige vandaag, 92 jaar, noemt het gewoon ‘het hok’, zoals ze een cappuccino simpelweg bestelt als ‘lekkere koffie’.Twee van de initiatiefnemers, bewoners Marij Suijk en Jacq Schouren, vertellen hoe dit idee ontstond. Marij: “Dan moet ik even terug naar oktober 2023. Toen ontstond op de vraag naar de behoeftes onder bewoners, mede gezien het beleid van de overheid om mensen langer zelfstandig thuis te laten wonen, het idee voor een ontmoetingsruimte. Het idee was: dat kan bijdragen aan het leefcomfort. Aan het leggen van sociale contacten. En ook aan een beetje waakzaamheid. Als je niet weet wie er allemaal op jouw galerij woont, ben je veel minder betrokken bij elkaar.”Een workshop leverde ideeën op voor de ruimte, in de vorm van een moodboard. “En dat ging eigenlijk alle kanten op. Sommige mensen hebben het liefst een ruimte die zeven dagen per week open is, of waar je iedere dag samen kunt eten. Maar dat is een brug te ver. Dat is niet de bedoeling van de ruimte, zorg verlenen.”Wél de bedoeling: een huiskamer. Voor bewoners van de Bernardtstraat en de Mauritslaan. Niet voor mensen daarbuiten. Marij, glimlachend: “We willen geen café worden.”Voor ze officieel open gingen, draaiden ze een maand proef. Marij: “Om te bekijken wat nou in de praktijk precies de behoeften waren. We stonden er zelf helemaal blanco in, ook omdat we hier ook helemaal geen ervaring in hebben.”De grootste openbaring van die proefmaand was een verrassende, zegt Jacq: “Dat die twee gebouwen echt twee verschillende werelden waren. Volledig gescheiden. Veel mensen kenden helemaal niemand uit het andere gebouw. Maar ze vonden wel van alles van ze.” Lachend: “Ik zelf ook.”Marij: “Het leek echt bijna een soort Berlijnse muur tussen die twee gebouwen. Dat zagen we misschien wel als onze grootste uitdaging: hoe krijgen we iedereen snel geïntegreerd in de groep? Dat je niet twee kampen hebt. Ook geen andere kampen, met bijvoorbeeld aan een kant van de ruimte de mannen en aan de andere de vrouwen.”Jacq: “Wij mannen zijn sowieso zwaar in de minderheid.” Lachend: “Dat valt niet mee, hoor. Maar de openbaring was hoe snel en hoe vanzelf dat goed ging.”Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem, en dan ook nog een probleem waar veel taboes aan vastkleven. 1 op 7 de Nederlanders voelt zich sterk eenzaam. En dat zijn niet alleen ouderen. Sterker nog: uit de enkele weken geleden gepresenteerde nieuwe Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen blijkt dat drie op de vijf jongeren in Limburg zichzelf als ‘eenzaam’ kwalificeert. Een kwart van de jongvolwassenen in Limburg voelt zich zelfs ‘zeer eenzaam’. Minder dan de helft van de jongeren blijkt uit hetzelfde onderzoek veel vertrouwen in de toekomst te hebben.De site van Een tegen Eenzaamheid, een initiatief van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport waar veel organisaties, ook ZOwonen, zich bij hebben aangesloten, noemt zeer verschillende redenen die mensen opeens met eenzaamheid kunnen confronteren. Van het verlies van een dierbare, een echtscheiding en gezondheidsverlies tot grote veranderingen in het dagelijks leven, zoals een verhuizing of ontslag. Bij jongeren blijkt uit onderzoek ook de invloed van social media groot.Eenzaamheid is, zoals Een tegen Eenzaamheid dat bondig samenvat, 'een rotgevoel’. En: ‘De ervaring leert dat je om eenzaamheidsgevoelens te verminderen vaak iets moet veranderen.’Precies zo’n verandering is het idee achter De Koffiecorner, vertellen Marij en Jacq.“Die mevrouw was bang om hier te komen. Omdat ze bang was dat ze veroordeeld zou worden. Ze vond zichzelf dom, omdat ze er in was getrapt. En ze vreesde dat andere mensen dat ook van haar zouden denken. En inderdaad: er zijn mensen die zeiden dat zo’n truc bij hen nooit zou lukken. Maar dat kun je helemaal niet zeggen, want zo’n truc is echt heel geloofwaardig, daar zitten heel slimme mensen achter. Die mevrouw heeft er een behoorlijke klap van gehad, en het heeft haar bang gemaakt. Dat we haar hebben kunnen overtuigen toch hierheen te komen en erover te vertellen, en te merken met hoeveel compassie anderen reageren, dat heeft wel echt geholpen. Zeker als je alleen bent.”Beiden steken elke week vele uren in De Koffiecorner. Waarom?Marij is, na decennia bij Nedcar, enkele jaren geleden met vervroegd pensioen gegaan. “Ik ben nog vitaal genoeg, en er zijn hier veel mensen die minder vitaal zijn. Dus zolang ik er energie in kan stoppen: waarom niet? Het is leuk om te doen. En zolang mensen het waarderen en me nog niet zat zijn, blijf ik het doen.” Jacq, lachend: “Dat heb ik ook. Als de bewoners niet meer komen op de dagen dat ik hier ben, wordt het tijd om na te gaan denken.”Zelf is hij al 24 jaar geleden gepensioneerd, en heeft hij 15 jaar als vrijwilliger gewerkt. Daar is hij weliswaar mee gestopt, maar: “Ik dacht ook: thuis zitten, dat kan altijd nog.”Het is bovendien ook gewoon gezellig, zegt hij. Met een wijsvinger naar de andere kant van de ruimte: “Daar in het kippenhok. Waar de gesprekken altijd doorgaan.” Waarover? Jacq: “Van persoonlijke zaken tot televisieprogramma’s.”Marij: “En Trump.” Glimlachend: “Die ook hier voor- en tegenstanders heeft. Met de debatten die daar bij horen.”Tijd voor een rondvraag in het andere deel van de ruimte, waar het nog niet meevalt om even een moment van stilte af te wachten voor de vraag: waarom komt u hier graag?“Nou, voor de gezelligheid. Zeker weten.” “Iedereen wordt hier geaccepteerd zoals-ie is, iedereen luistert naar elkaar. Op onze leeftijd is dat prettig.” “Zo kom je toch weer onder de mensen. Je moet je niet afzonderen.” “Alleen is ook maar alleen. Hier pakt iedereen zich samen, dat vind ik geweldig.” “En wat ze van deze ruimte hebben gemaakt: echt, ik doe mijn petje af voor die mensen.” “Het personeel is ook heel leuk.” “Personeel? Zo zie ik ze helemaal niet. Ik zie ze als medebewoners.” “Dat zíjn het ook.”

Roy is onze regisseur technische installaties en is er éigenlijk wel een beetje klaar mee dat wij hem steeds naar voren schuiven voor interviews en filmopnames. “Tjonge, leuk hoor, maar ik krijg mijn werk nu al niet af!”, moppert hij terecht. Hij is verantwoordelijk voor het coördineren van een grote verduurzamingsoperatie, waarbij het afgelopen jaar maar liefst 150 warmtepompen geplaatst zijn. Een monsterklus waar hij en z’n team hun handen vol aan hebben. Gelukkig voor ons besloot hij nog een keer over zijn hart te strijken om te vertellen waarom dit project zo belangrijk is.Roy, vertel! Waarom warmtepompen?Waarom nu? Waarom zoveel? “In 2050 moet ons hele woningbezit gasloos zijn. Om dat te bereiken hebben we plannen gemaakt en besloten dat we vanaf 2035 geen standaard cv-ketels meer plaatsen. Afgelopen jaar zijn we daarom begonnen met een pilot van 200 woningen waarin we warmtepompen plaatsen om alvast ervaring op te doen voor de jaren die volgen. We wilden weten: is het technisch mogelijk? Waar lopen we tegenaan? En hoe krijgen we bewoners mee in dit plan? Want je hoeft in de straat maar één tegenstander te hebben en met een beetje pech neemt ie al zijn buren mee in zijn kielzog. Dat heb je soms met nieuwe ontwikkelingen.”En hoe ging het in de praktijk?“Het leuke van het hele verhaal is dat juist de bewoners die erg kritisch waren, 180 graden zijn omgedraaid. Die zijn nu zelfs de kartrekker van de hele straat geworden. We zien ook dat bewoners die in eerste instantie niet meededen, zich later toch meldden: 'Ik heb het bij mijn buren gezien, ik wil het ook.' Eventuele weerstand is vooral onwetendheid.”Hoe werkt zo’n warmtepomp eigenlijk?“Het is een soort airco die je woning verwarmt. Naast je bestaande cv-ketel komt eenzelfde kastje te hangen, buiten komt een extra installatie op het dak of in de tuin. Die buitenunit is de grootste uitdaging, want die mag niet onder een raam hangen vanwege het geluid.”Best kostbaar zeker, zo’n groot project?“Voor ons een flinke investering, maar het mooie is: het kost de bewoner niks extra’s. Daar heb ik met collega’s wel eens een discussie over gehad, en ik vind: we kunnen bewoners niet verplichten om over te stappen, als we ze dan ook nog laten betalen, dan kunnen we het wel vergeten. ZOwonen heeft uiteindelijk besloten om de 200 bewoners die meedoen aan de pilot geen huurverhoging te laten betalen voor de warmtepomp. Of dat in de toekomst ook nog kan, dat weten we nu nog niet. Maar dat zou natuurlijk wel het mooiste zijn. Overigens, waar bewoners nog geen zonnepanelen hadden, hebben we die ook gelijk aangebracht. Want die extra elektriciteit voor de warmtepomp moet wel ergens vandaan komen.”Wat zijn de grootste uitdagingen?“Bij appartementen moet iedereen meedoen, want alle leidingen moeten van de begane grond naar het dak. En bij plaatsingen komen we van alles tegen dat het werk vertraagt: denk aan asbest en volle bergingen. In het pilotproject zijn we er ver in gegaan om alles op te lossen, want we willen het gewoon geregeld krijgen en juist leren hoe we in de toekomst zo’n proces het beste kunnen organiseren.”Zijn er bewoners die extra moeite hebben met de overstap?“Vooral ouderen. Die zeggen: 'Die paar jaar dat ik hier nog woon, hoef ik dat allemaal niet meer.' Ze zien op tegen de overlast van de mensen van de aannemer die in hun woning moeten werken. Dan komen er ook nog zonnepanelen, moet er ook nog iemand het dak op. Dat ontregelt mensen. En dat snap ik ook wel.”Wat levert het op in de portemonnee?“Daar ben ik voorzichtig mee, want dat is echt maatwerk. Het hangt af van je stookgedrag: ben je veel thuis of alleen 's avonds? Hoeveel warm water gebruik je? Wat is je gezinssamenstelling? Je cv-ketel hoeft je woning niet meer te verwarmen, die is alleen nog maar voor warm water of extreem koude dagen om wat bij te stoken. Je gasverbruik gaat dus flink omlaag. En ja, je elektriciteitsrekening gaat wel omhoog, maar gas is veel duurder dan elektriciteit. Daar zit het voordeel. Om het inzichtelijk te maken voor bewoners hebben we een rekenmodel ontwikkeld waar we hun huidige gebruik invullen, gewoon samen, aan de keukentafel. Dan krijgen ze een beetje een indruk wat het op kan leveren.”Wat is de belangrijkste tip voor bewoners?“Een warmtepomp is trager dan een cv-ketel. Heel veel schakelen tussen temperaturen is dus niet verstandig. Je kunt beter een constante temperatuur houden dan veel plussen en minnen gedurende de dag. Dus dat klassieke 's avonds naar 16 graden en 's ochtends weer naar 19, dat moet je niet doen.”Wat was voor jou het mooiste moment in dit traject?“Dat we eindelijk konden beginnen met het eerste complex. We hebben eerst een proef gedraaid in een appartementengebouw. Dat was eigenlijk de grootste uitdaging, maar het ging beter dan verwacht. Dat was wel heel erg fijn.”